Een toets een toets noemen is de eerste manier om toetsdruk te creëren. Door te benadrukken dat het weer tijd is om te gaan toetsen, wordt een toets extra beladen. Daarom hebben wij bij het ontwikkelen van onze Boom LVS-toetsen ervoor gekozen om het woord toetsen niet meer te gebruiken in het leerlingmateriaal. In plaats daarvan worden de toetsen blokken genoemd. Een simpele, maar effectieve eerste stap.
Kinderen kunnen om allerlei redenen stress of druk ervaren bij het maken van toetsen. Het beeld dat vooral perfectionistische leerlingen toetsdruk ervaren is niet terecht. Ook de motivatie of de thuissituatie kunnen een rol spelen. Een kindvriendelijk leerlingvolgsysteem zou het mogelijk moeten maken om flexibel te toetsen. Komt januari of juni niet uit? Dan wil je kunnen schuiven, zonder in te leveren op de betrouwbaarheid van de toetsresultaten. Met het Boom LVS kun je toetsen wanneer jij als leerkracht denkt dat het de leerling uitkomt. Het is misschien even schakelen om niet iedereen klassikaal te toetsen, maar je zult zien dat wanneer kinderen klaar zijn voor een toets en de toets wat meer terloops wordt opgenomen in het programma zij veel minder toetsdruk ervaren.
‘Met het Boom LVS is het eenvoudig toetsen. We zijn niet wekenlang bezig met een toets. Dat is het boekje dat zijn de opgaven; het is net als dagelijks werk, het is niet beladen. De een maakt zijn rekenwerk en de ander een toets.’
Annika van Gaans, intern begeleider bij Basisschool Merijntje in Nieuw-Vossemeer
Toetsen om te toetsen is natuurlijk nooit kindvriendelijk. Het beeld van twee keer per jaar meerdere onderwijsdagen inplannen die in het teken staan van toetsen, is al lang niet meer van deze tijd. Toch toetsen veel scholen nog steeds meerdere keren per jaar. Met een flexibel leerlingvolgsysteem kun je precies dat ene toetsmoment bepalen dat past bij jou, jouw onderwijs en je leerlingen. Zo kun je dat tweede toetsmoment bijvoorbeeld bewaren voor leerlingen om wie je zorgen hebt of die je geobserveerd hebt.
Ook de duur van de toetsen is een belangrijke indicator of een toets of LVS kindvriendelijk is. Met toetsen van meer dan een uur stel je de concentratie van een kind al behoorlijk op de proef. De verschillende beschikbare LVS-en verschillen flink en het kan dus de moeite waard zijn om je hier eens in te verdiepen. Sommige leerlingvolgsystemen lijken kortere toetsen te hebben, maar dan moet je per vaardigheid wel meerdere toetsonderdelen afnemen. Onderaan de streep kan de totale toetstijd dan behoorlijk oplopen. Om je een handje te helpen hebben we de afnametijden van de vier goedgekeurde toetsaanbieders voor je op een rijtje gezet.
Een andere belangrijke eigenschap waar je op kunt letten is het toetsmateriaal. Hoeveel sommen staan er bijvoorbeeld op een pagina en is er bijvoorbeeld voldoende witruimte op de pagina? Drukke toetsen met veel onnodige extra’s kunnen namelijk zorgen voor een verminderde focus.
Bij het Boom LVS hebben we daarnaast nog iets extra’s. Leerlingen krijgen een persoonlijk toetsboekjes dat ze hun hele basisschoolcarrière gebruiken. Bij iedere afname krijgt een leerling zijn eigen boekje waar ze gewoon in verder werken. Lekker vertrouwd en kindvriendelijk.
Ook voor de leerkracht werkt dit overzichtelijk. Yvonne van Leeuwen, intern begeleider van Het Mooiste Blauw licht toe: 'Onze leerlingen krijgen een eigen portfolio over de hele schoolcarrière, wij vinden het heel fijn dat een kind de hele schoolcarrière in een toetsboekje werkt. Het is een hele eenvoudige manier om de toetsen mee te laten gaan in het portfolio en scheelt ons ontzettend veel kopieerwerk. Het biedt ons ook de kans om te kijken naar de relativiteit van de toets – je kunt het afzetten tegen de andere werkjes van het kind, een toets is dan één van de werkjes.'
Een kindvriendelijke toets is een toets die de leerling niet frustreert en die meet wat het moet meten. Wanneer je bijvoorbeeld wilt weten wat het rekenniveau van leerlingen is, dan is het fijn als de taalvaardigheid geen belemmering is. Bij het ontwikkelen van de toetsen voor het Boom LVS hebben de makers hier rekening mee gehouden. De toets begrijpend lezen bevat geen onnodig lange teksten. En wil je de rekenvaardigheid van je leerlingen meten? Dan heb je (binnenkort) de keuze uit contextrijke of contextarme sommen bij rekenen-wiskunde. Zo meten de toetsen precies wat ze moeten meten; aansluitend op jouw onderwijs. Dat doet recht aan het kind en zijn of haar ontwikkeling.
Een van de meest belangrijke vragen die je jezelf kunt stellen is natuurlijk: waarom toets ik? Het is goed om vooraf te bedenken hoe je als school omgaat met de toetsresultaten. Wat wil je van je leerlingen weten? Maar ook, wat doe je met de resultaten. Kindvriendelijk rapporteren kan bijvoorbeeld zijn dat je ervoor kiest om leerlingen enkel te vergelijken met zichzelf, om te kijken naar zijn of haar persoonlijke groei, niet ten opzichte van een landelijke gemiddelde maar ten opzichte van zichzelf.
Een ander mooi voorbeeld is van basisschool De Librije. Hier zijn leerling zelf eigenaar van hun toetsresultaten. ‘Met onze eigen grafieken laten we de toetsresultaten zien en bespreken we wat een leerling goed kan en wat niet, en ook wat ze verder willen leren,’ vertelt Tseard Kuperus, voormalig directeur van De Librije. ,Zo leren we kinderen al vanaf groep 5 dat een Boom LVS-toets inzicht geeft in waar je staat. Kinderen zijn in dat gesprek heel eerlijk over hoe ze er zelf naar kijken. Door leerlingen van groep 8 ook een persoonlijke vragenlijst te laten invullen, samen met ouders en leerkrachten, laten we de kinderen zien dat een toetsscore slechts één onderdeel is van de ontwikkeling.’
Bij het kiezen van een passend leerlingvolgsysteem zijn er veel punten waar je op kunt letten. Welke punten vind jij belangrijk voor jouw leerlingen? Gebruik deze handige checklist om het samen met je team te bespreken.